دکتر مصطفی محاوری

✴✴✴

وقتی که دندان ها  و فکین کاملا روی هم قرار نگیرند ممکن است درمان ارتودنسی برای ردیف نمودن دندان ها  و ایجاد عملکرد صحیح ضروری باشد.این مشکلات ناهنجا ری های دندانی فکی نامیده می شوند که می تواند باعث مشکلات زیبایی،گفتاری،روحی و روانی،سائیدگی زودرس مینا،افزایش شانس ضربه به دندان  و دردهای مفصل گیجگاهی فکی گردند.

✅کجی و بی نظمی دندان ها

✅فضای اضافی

✅جلو بودن دندان های فک بالا

✅جلو یا عقب بودن فک

✅به هم نرسیدن دندان ها

✅هم پوشانی زیاد

✅مشکلات عرضی

✅عدم تقارن دندانها

کجی و بی نظمی دندان ها :

در صورتی که فضای کافی برای تمام دندانها وجود نداشته باشد این حالت رخ می دهد.درمان این مشکل با گسترش قوس دندانی  یا فکی و یا کشیدن دندان دائمی  صورت می گیرد.

در این حالت علاوه بر مشکلات زیبایی خطر ایجاد پوسیدگی و ناراحتی لثه به دلیل عدم امکان رعایت بهداشت مناسب بیشتر می شود.

فضای اضافی:

این حالت در موارد؛ غایب بودن یک یا چند دندان دائمی ،موقعیت نا مناسب دندانها ،بزرگی زبان، فرنوم بین دندانی ،عدم تناسب اندازه دندان ها  و فکین(یعنی کوچک بودن دندان ها و یا بزرگ بودن فک ها  و یا ترکیبی از هر دو) رخ می دهد .

بازگشت

جلو بودن دندان های فک بالا :

در صورتی که دندانهای فک بالا جلو باشند،علاوه بر مشکل زیبایی،کارکرد دندانها نیز مختل می شود.همچنین خطر صدمه زدن به آنها افزایش می یابد.این حالت با زیاد جلو بودن دندان های فک بالا یا زیاد عقب بودن دندانهای فک پایین آشکار می شود.

جلو یا عقب بودن فک :

در این حالت فک پایین جلوتر یا عقب تر از فک بالا می باشد.به عبارتی دندانهای فک پایین جلوی دندان های فک بالا و یا بسیار عقب تر قرار می گیرد.

به هم نرسیدن دندان ها :

اگر دندان ها به اندازه کافی به هم نزدیک نباشند،جویدن بعضی از غذا ها دچار مشکل شده و ادای بعضی از حروف سخت می شود.عامل بعضی از این مشکلات عادات دهانی مانند انگشت مکیدن و یا قرار گیری زبان در بین دندان ها می باشد.

هم پوشانی زیاد:

در اثر این مشکل دندان های فک پایین به لثه و قسمت داخلی دندان های جلوی فک بالا صدمه می زنند.همچنین استخوان نگه دارنده دندان ها دچار تحلیل شده و دندان های بالا و پایین باعث سایش یکدیگر می شوند.این ناهنجاری با مشکلات ایجاد شده در مفصل گیجگاهی فکی ارتباط دارد .

مشکلات عرضی:

در این حالت دندان های فک بالا  در درون دندان های فک پایین قرار می گیرد.مشکلاتی مانند گاز گرفتن گونه،ناراحتی مفصلی و سایش دندانی با این ناهنجاری دیده می شود. به دلیل وجود رشد در کودکان و نوجوانان عدم اصلاح این ناهنجاری،می تواند باعث انحراف فک و عدم قرینگی صورت می گردد.

عدم تقارن دندانها:

این مساله به دلیل عدم انطباق خط وسط دندانی با خط وسط صورت رخ می دهد.این ناهنجاری باعث می شود هنگامی که بیمار لبخند می زند،دهان بیمار نامتقارن به نظر برسد.علاوه بر مشکلات زیبایی،مشکلات روابط دندانی نیز در این حالت ممکن است ایجاد گردد که بر کارایی جویدن تاثیر می گذارد .

 مطالب مرتبط:

ناهنجاری های رایج در دندانپزشکی کودکان

در گذشته درمان بیمار در پزشکی و دندانپزشکی متوجه رفع بیماری و از بین بردن شرایط  ضعف بوده است .امروزه در دندانپزشکی معالجه صحیح و کامل تنها بهبودی و نا توانا یی های جسمی نمی باشد  بلکه شامل موضوعات و مباحثی مانند سلامت فکری و جسمی بیمار هم می باشد ظاهر صورت و نحوء قرار گیری دندانها از عوامل  موثر در سلامت  روانی ، اجتماعی بیمار است.

علت اولیه مال اکلوژن (ترتیب غیر طبیعی بین قوس های دندانی ) عدم تعادل در نسبت اندازه قوس دندانی و اندازه دندانها می باشد . وضعیت قوس دندانی در معرض تخریب عوامل محیطی شامل زود افتادن یا زود کشیده شدن دندانهای شیری ،پوسیدگی های بین دندانی ، جوش خوردگی استخوانی (انیکیلوز) دندانهای شیری ،عادات دهانی ؛ صدمات و روییدن زودرس آسیای بزرگ دوم می باشد .

زود افتادن دندانهای شیری و پوسیدگی ها تاثیر زیادی بر وضعیت قوس دندانی دارد .و باعث کاهش طول قوس دندانی می شود . بدنبال کاهش طول قوس دندانی فضای کافی  جهت رویش دندانهای دائمی جایگزین وجود ندارد

و در نتیجه به هم ریختگی در نظم دندانهای دائمی مشاهده می شود . از دست دادن زود هنگام آسیای دوم شیری زیانبارترین تاثیر را بر طول قوس دندانی دارد . از دست رفتن زود هنگام آسیای اول شیری معمولا باعث سد شدن راه رویش دندان نیش می گردد و این دندان هنگام رویش خارج از قوس فکی رویش می یابد .در اولین سال پس از افتادن  دندان بیشترین میزان از دست رفتن فضا در قوس فکی را داریم .

امروزه دندانپزشکی کودکان به صورت قابل توجهی از مسیر ترمیم های محافظه کارانه به سمت ایده مراقبت های کلی از کودکان منتقل شده است .بنابر این کلیه جنبه های مراقبت از سلامت دهان از قبیل تشخیص ،پیشگیری ، ترمیم و تصحیح ناهماهنگی دندانی مسلما از وظایف دندانپزشک متخصص کودکان به حساب می آیند . به طور ایده آل ، در هنگام تکامل قوسهای دندانی که در این زمان سیستم دندانهای شیری با عبور از مرحله دوره دندانی مختلط به سیستم دندانهای دائمی تبدیل می شود یک سری پدیده ها با نظمی معین و در زمان مشخص رخ می دهند، هنگامی که این تناوب، قطع شده و دچار اختلال شود  مشکلاتی به وجود می اید که می تواند بر وضعیت نهایی نظم سیستم دندانهای دائمی تاثیر بگذارد. وقتی چنین اختلالاتی رخ می دهد اقدامات تصحیح کننده متخصص برای باز گرداندن تکامل قوس دندانی به حالت طبیعی لازم است .

انجام چنین عملیات تصحیح کننده ای ممکن است نیازمند یک نوع غیر فعال نگهداری فضا یا هدایت فعال دندان به محل مطلوب و یا ترکیبی از هر دو روش باشد .

انجام ارتودنسی پیشگیری این مزیت را دارد که فک کودک هنوز در حال رشد است. درمان زودهنگام و انجام ارتودنسی پیشگیری زمانی موثر است که قوس دندانی و فک‌ها به طور کامل شکل نگرفته‌اند. ارتودنسی فانکشنال می‌تواند این مشکلات را برطرف کند.

معمولا بعد از این درمان، مدتی بعد لازم است که درمان‌های دیگری صورت بگیرند. اما مدت زمان این درمان‌ها بسیار کوتاه خواهد بود.ارتودنسی پیشگیری از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری می‌کند و باعث می‌شود که انجام درمان ارتودنسی در سن بالاتر بسیار آسان‌تر و ظرف مدت زمان کوتاه‌تری انجام شود.احتمال نیاز به درمان ارتودنسی در کودکانی که تا ۹ سالگی یک دندان شیری یا بیشتر را قبل از موعد مقرر از دست داده باشند ۳ برابر بیش از کودکان دیگر است .

مطالب مرتبط:

مزایای پیشگیری و درمان زود هنگام

✅اختلال در تکامل جنین

✅جلو آمدگی فک پایین نسبت به فک بالا

✅عادات مکیدن انگشت

✅تنفس دهانی

✅ضربه دیدن فک پایین درزمان کودکی

✅اشکال در اندازه ی دندانها

✅وجود دندان اضافه

✅از دست رفتن زود هنگام دندانهای شیری

علل  اولیه در بوجود آمدن مشکلات ارتودنسی ناهنجاری های دندانی و فکی به دلایل گوناگونی رخ می دهند. تقریبا تمام این ناهنجاری ها قابل پیشگیری و درمان هستند. مهمترین دلایل ایجاد این مشکلات شامل موارد زیر می باشد

اختلال در تکامل جنین :

مصرف داورهای خاصی در مادران باردار و قرارگرفتن در معرض برخی ترکیبات شیمیایی ممکن است سبب ایجاد اختلال در تکامل سیستم دندانی- فکی شود. مصرف سیگار یا الکل در دوران بارداری احتمال بروز این مشکلات را افزایش می دهد.

بسیاری از مشکلات ارتودنسی زمینه ارثی دارد و به ارث بردن ابعاد فک بزرگ یا کوچک از والدین و عدم تطابق اندازه دندانها با آن می تواند  باعث شلوغی دندانها و نامرتبی آنها شود که به آن کراودینگ Crowding می گویند و در بعضی موارد نیز میتواند باعث فاصله  بین دندان‌ها  شود که به آن Spacing می گویند.

 جلو آمدگی فک پایین نسبت به فک بالا:

شایعترین مشکل فکی با زمینه ارثی جلوآمدگی فک پایین نسبت به فک بالا ست به طوریکه جلوآمدگی فک پایین از یک نسل به نسل دیگر منتقل می شود  برخی از این مشکلات فکی با انجام درمان هایی موسوم به ارتوپدیک قابل بهبود هستند.

عادات مکیدن انگشت:

عاداتی مثل تنفس دهانی ، مکیدن انگشت ، مکیدن زبان ، مکیدن ناخن و لب می تواند باعث ناهنجاری دندانی فکی شود تمام نوزادان انگشت می مکند. مشکل زمانی ایجاد می شود که این عادت در سنین بالاتر نیز ادامه یابد. اگر کودک شما بیش از ۴ سال سن دارد و هنوز به صورت طولانی مدت انگشت می مکد وی را تشویق به ترک آن کنید،

برای یادآوری به کودک برای ترک عادت مکیدن انگشت، میتوانید روی انگشتش یک چسب زخم بچسبانید. توجه داشته باشید این کار به هیج وجه به منزله تنبیه کودک نمی باشد در صورت موفقیت آمیز نبودن این روش ها به دندانپزشک کودک خود مراجعه کنید.

همچنین تا حد امکان کودکتان را به استفاده از پستانک عادت ندهید. مکیدن طولانی مدت پستانک حتی پستانک هایی که به نام پستانک ارتودنسی در بازار یافت میشوند  اثرات مخربی روی سیستم دندانی، فکی کودک دارد.

تنفس دهانی: 

الگوی تنفس در برخی از کودکان  که به جای بینی از دهان تنفس میکنند ، می تواند مشکل آفرین باشد ، معمولا” انسداد نسبی یا کامل مسیر تنفس از بینی به دلایلی از جمله آماس مخاط بینی به دلیل آلرژی یا بزرگ بودن لوزه ها صورت میگیرد. اگر کودک شما در اکثر اوقات به جز حین فعالیت شدید بدنی یا ذهنی از دهان تنفس می کند، لازم است توسط یک پزشک متخصص گوش و حلق وبینی معاینه شود. و در صودت لزوم قبل از هر گونه درمان ارتودنسی ، تحت درمان پزشکی قرار گیرد.

ضربه دیدن فک پایین در زمان کودکی:

ضربه دیدن فک پایین در زمان کودکی بسیار حساس است. ضربه ممکن است سبب شکستگی این ناحیه گردد. شکستگی رخ داده ممکن است کاملا” بدون علامت یا همراه با علائم جزئی باشد. به عنوان مثال به زمین افتادن کودک حین دوچرخه سواری، لب پریدگی یک دندان و مختصری درد و گریه کردن کودک ممکن است تنها علائم باشند. خوشبختانه در تعداد زیادی از کودکان که دچار این آسیب می شوند مشکلی در زمینه رشد فک پایین رخ نمی دهد.

اما تعدادی از کودکانی که دچار مشکلاتی از قبیل تکامل ناقرینه فک پایین و انحراف فک و یا کوچک ماندن فک پایین نسبت به فک بالا می شوند. در صورت تشخیص به موقع و اتخاذ تدابیر درمانی مناسب از بروز مشکلات جدی می توان پیشگیری نمود.

آنچه والدین باید به آن دقت زیادی داشته باشند این است كه بعد از ضربه‌هایی كه به‌ صورت و دندان‌های كودك وارد می‌شود و با شكستن دندان شیری همراه است باید بیمار سریع  تحت ویزیت متخصص دندانپزشکی کودکان ویا متخصص جراحی فک و صورت قرار بگیرند. گاهی برخی دندانهای دائمی در فک بیمار غایب هستند و به این ترتیب دندانها دچار مشکلاتی در نظم و ترتیب دندانها می شود.یکی از شایعترین این موارد عدم وجود دندان کناری فک بالا است.

اشکال در اندازه دندانها:

گاهی بصورت بزرگ یا کوچک بودن یک یا تعدادی از دندان ها سبب نامرتبی سیستم دندانی می شود . بیشترین دندانی که بعلت کوچکی ویا شکل غیر معمول باعث مشکلات ارتودنسی می شود باز هم دندان کناری فک بالا است.

 وجود دندان اضافه:

گاهی نیز وجود دندان اضافه باعث می شود که تعداد دندانها بیشتر از تعداد نرمال باشند و بدین ترتیب باعث انحراف دندانها می شود. شایعترین دندان اضافه یک دندان پیش در خط وسط فک بالا می باشد ، که چنانچه در سنین پایین تشخیص داده شود و از دهان خارج گردد در بسیاری موارد هیج درمان دیگری نیاز نمی باشد و دندانها خود بخود بجای اصلی خود برمیگردند.

از دست رفتن زودهنگام دندانهای شیری :

از عوامل دیگر ایجاد ناهنجاری است این تفکر که دندانهای شیری دندانهایی موقتی و بنابراین کم ارزش هستند کاملا اشتباه است. یکی از مهمترین وظایف دندانهای شیری حفظ فضای موجود در فکین تا زمان مناسب رویش دندانهای دائمی می باشد.

اگر یک دندان شیری زودتر از موعد بیفتد، دندانهای مجاور به طرف فضای خالی شده حرکت خواهند کرد و در نهایت دندان دائمی زیرین نمی تواند  در محل طبیعی خود رویش یابد و یا نهفته می ماند.

مهمترین راه پیشگیری رعایت اصول تقذیه وبهداشت دهان و دندان از ابتدای کودکی است تا دندان شیری دچار پوسیدگی نشود. در صورت از دست دادن دندان شیری زودتر از موعد باید برای بیمار فضا نگه دارنده  ساخته شود تا فضای لازم جهت رویش دندان دایمی حفظ گردد.